Son derece karmaşık bir sisteme sahip olan otomobiller, her biri farklı bir işlevi yerine getiren çok sayıda parçadan oluşur. Manuel vitesli araçlarda aracın hareket etmesini sağlayan ve en temel mekanizmalardan biri olan debriyaj doğru ve sağlıklı araç kullanımı için her araç sahibinin bilgi sahibi olması gereken parçalardan biridir. Halk arasında yalnızca vitesler arasındaki geçişi sağladığı bilinen bu sistemin, esasında farklı görevleri de söz konusu.
Debriyaj Nedir?
Debriyaj sistemini daha iyi anlayabilmek için, ilk olarak debriyaj nedir sorusunun yanıtlanması gerekir. Debriyaj, aracın motoru ile tekerlekleri arasındaki bağlantıyı geçici olarak kesen bir mekanizma olarak tanımlanabilir. Bu, özellikle aracın vites değiştirmesi sırasında veya dur-kalk trafikte kullanıldığında önemli bir role sahiptir. Debriyaj pedalına basıldığında, aracın motoru ile tekerlekleri arasındaki bağlantıyı geçici olarak keser, böylece sürücü vitesi değiştirebilir veya aracı durdurabilir. Debriyajın serbest bırakılmasıyla, motor ile tekerlekler arasındaki bağlantı yeniden kurulur, ve araç hareket etmeye devam eder.
Debriyaj sistemleri, genellikle bir debriyaj pedalı, debriyaj diski, baskı yatağı ve volan kitinden oluşur. Debriyaj sistemi, sürücünün vites değiştirmesi ve aracı kontrol etmesi için önemli bir bileşen olarak kabul edilir.
Debriyaj Ne İşe Yarar?
Debriyaj ne işe yarar sorusu da en az debriyajın ne olduğu kadar önem taşır. Manuel vitesli araçların en önemli parçaları arasında yer alan debriyaj, motordan aldığı hareketi vites kutusuna iletir. Böylelikle vitesler arası geçiş yapabilmeye olanak tanır. Hareket halindeyken debriyaja basılması ise bu hareketin kesilmesine ve vites atma boşluğunun yaratılmasına neden olur.
Debriyaj Nasıl Çalışır?
Debriyaj sisteminin basit bir çalışma prensibi bulunur. Sistem, aracın debriyaj pedalına basılmasıyla harekete geçer. Bu aşamada motordaki gücü tekerlere ileten bağlantı kesilir. Debriyaj diski ile baskı balatası da bu noktada birbirinden ayrılır. Pedala basıldıktan sonra ya araç tamamen durdurulur ya da vites değiştirilir. Vites değiştirme işleminden sonra debriyaj pedalı yavaşça bırakılır ve eş zamanlı olarak da araca gaz verilir. Bu şekilde şanzıman ile motor arasındaki güç akışı da kaldığı yerden devam eder.
Debriyaj Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Aracın zarar görmemesi ve herhangi bir sorun yaşamaması için debriyaj kullanımı esnasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar söz konusu. Bunları aşağıdaki gibi sıralayabilmek mümkün:
- Debriyaj pedalına yumuşak bir şekilde ve iyice kavrayarak basılması gerekir. Aniden sert bir şekilde basmak, balataların zarar görmesine neden olur.
- Debriyaj vites değişmek için kullanıldığı zaman, pedalı bırakırken eş zamanlı olarak hafif hafif gaz verilmesi gerekir. Ancak debriyaj pedalını tamamen bırakmadan gaza yüklenmek de balatalara zarar verebilir.
- Vites değiştirilirken debriyaja tam basılması ve değişimden sonra da pedalın tam bırakılması önem arz eder. Yarım debriyaj ile vites değiştirmek hem şanzıman hem de debriyaj için zararlıdır.
- Araç durdurulduktan sonra vitesin boş konumuna getirilmesi de dikkat edilmesi gereken hususlar arasında yer alır. Eğer araç çalışır ancak hareketsiz durumdayken viteste kalırsa, debriyaj sistemine zarar verilebilir.
- Trafiğin sıkışık olduğu durumlarda sürekli dur kalk yapmak gerekebilir. Bu durumda debriyaj aşırı ısınır. Aşırı ısınma da debriyaj sistemi üzerinde olumsuz etki yaratır.
- Debriyajın verimli ve sürekli işlevsel bir şekilde kullanılabilmesi için, balata bakımlarının belirli aralıklarla yapılması önem arz eder. Düzenli olarak bakımları yaptırılan araçlarda debriyaj sistemine dair herhangi bir arıza yaşanma sıklığı minimuma düşer.
Kırmızı Işıkta Dururken Debriyaja Basılır mı?
Kırmızı ışıkta dururken aracı viteste tutmak ve debriyaj ile fren pedalını kullanarak kontrol sağlamak pek çok kişinin düştüğü bir yanlış. Bu durum aracın debriyaj sistemine büyük bir yük binmesine neden olur. Aynı zamanda da bacak kaslarının yorulmasına yol açar. Bunun yerine vitesi boşa almak ve el freni ile beklemek daha doğru olur.
Debriyaj Neden Sertleşir?
Araba debriyaj sistemi, aracın en aktif parçaları arasında yer alır. Sürekli çalışan bu sistemde zaman içerisinde yıpranma meydana gelebilir. Bunun sonucunda da debriyaj sertleşmesi yaşanır. Hareket mili, baskı rulmanları, debriyaj balatası ve debriyaj teli gibi parçalardan birinin zarar görmüş olması nedeniyle debriyajda sertleşme yaşanabilir. Detaylı bir kontrol ile sertleşmenin hangi parçadan kaynaklandığı bulunabilir. Bu sorunun yaşanmaması için aracın düzenli bakımlarını yaptırmak önem taşır.
Otomatik Viteste Debriyaj Var mı?
Debriyaj yalnızca manuel vitesli araçlara özgü bir parça. Otomatik vitesli araçlarda debriyaj sistemine gereksinim duyulmaz. Ancak otomatik şanzımanlı araçlarda, debriyaj sistemine benzer bir işlevi yerine getiren bir hidrolik veya elektronik sistem bulunur, ancak sürücünün manuel olarak debriyaj kontrolüne ihtiyaç duymaz. Yani sürücü müdahalesine gerek kalmadan araç devir aralıklarına bağlı olarak vites değişimi yapar. Bu yüzden de sürüş konforu bakımından otomatik vitesli araçların bir adım önde olduğunu söylemek yanlış olmaz.
