Teknik donanım olarak son derece karmaşık bir yapıya sahip olan otomobillerde, her biri farklı işlevlere sahip pek çok parça mevcut. Aracın yürüyebilmesi için önemli bir yere sahip olan şanzıman da bu parçalardan biri. Manuel, yarı otomatik ve otomatik şanzıman olmak üzere üç başlık altında incelenen şanzımanlar, düzenli olarak bakıma gereksinim duyar. Bu bakımların yapılmaması önce araçta performans düşüşlerine, sonra da büyük maddi arızaların meydana gelmesine yol açar.
Şanzıman Nedir?
Şanzıman nedir sorusu, araç kullanan ya da kullanacak olan herkesin cevaplayabilmesi gereken bir soru. Aracın temel güç aktarım bileşenlerinden biri olan bu parça, motorda üretilen gücün tekerlere aktarılmasına ve vitesler arası geçiş yapılabilmesine olanak tanır. Ayrıca aracın ileri ya da geri gitmesi de şanzıman ile belirlenir. Motor güvenliğinden hız ayarına, araç verimliliğinden yakıt tüketim düzeyine kadar pek çok durum da dolaylı olarak şanzımana bağlıdır.
Şanzıman Ne İşe Yarar?
Otomobillerin olmazsa olmaz parçaları arasında yer alan şanzıman, temelde aşağıdaki işlevleri yerine getirir:
- Motorda üretilen enerjinin tekerlere aktarılmasını ve böylelikle tekerlerin hareketlenerek aracın hızlanmasını sağlar.
- Şanzıman motorun optimal biçimde çalışmasında etkin rol oynar. Motordan gelen güç tekerlere iletilirken, daha az yakıtla daha fazla hareket için verimliliği artırır.
- Aracın ileri mi yoksa geri mi hareket edeceği şanzıman tarafından belirlenir.
- Araçlar, şanzıman sayesinde daha yüksek viteslerde daha yüksek hızlara ulaşır. Bu yüzden de aracın hız kontrolünde de şanzıman görev alır.
Otomatik Şanzıman Nedir?
Otomatik şanzıman son yıllarda giderek daha fazla sürücü tarafından tercih edilen bir teknoloji. Sağlamış olduğu sürüş konforu, bu durumun en temel nedeni. Bu şanzıman tipinde vites değiştirmek için herhangi bir müdahale gerekmez. Araçta bulunan hidrolik ve elektronik sistemler, doğru devirde vites değişimini otomatik olarak gerçekleştirir. Ayrıca otomatik vitesli araçlarda ekonomik sürüş, karlı hava sürüş ya da spor mod gibi farklı sürüş modları bulunur. Sunmuş olduğu rahatlığa karşın, sürücünün araç üzerindeki sürüş kontrolünü minimuma indirir.
Yarı Otomatik Şanzıman Nedir?
Sürücünün araç üzerindeki hakimiyetini azaltan tam otomatik şanzımanların aksine, yarı otomatik şanzımanlar her iki deneyimi de bir arada sunar. Yarı otomatik şanzımana sahip araçlarda vitesler isteğe bağlı olarak hem otomatik hem de manuel değiştirilebilir. Farklı otomobil markaları tarafından geliştirilen ve kendilerine özgü isimlerle anılan yarı otomatik vites türleri bulunur. DSG şanzıman, CVT şanzıman ve EDC şanzıman bunların en bilinenleridir.
DSG Şanzıman Nedir? Nasıl Çalışır?
DSG şanzıman, yarı otomatik şanzıman türleri arasında en geniş yeri tutar. DSG şanzıman nedir sorusu, yeni bir yarı otomatik araç almayı düşünenlerin en merak ettikleri konulardan biri. Volkswagen ve Audi marka araçlarda görülen bu şanzıman türü, çift kavrama yeteneği ile daha seri vites geçişi sağlar. Otomatik ve manuel olarak vites değiştirmeye olanak tanıyan DSG şanzımanlı araçlar, sahip oldukları hassas teknoloji sayesinde büyük ölçüde yakıt tasarrufu sağlarlar.
CVT Şanzıman Nedir? Nasıl Çalışır?
Aracın sürekli en verimli devir aralığında kalması için tasarlanan ve genellikle ekonomik araçlarda kullanılan CVT şanzıman diğer şanzıman türlerine kıyasla daha farklı bir prensiple çalışır. CVT şanzımanlarda aktarım için dişli ve zincirler yerine kayış kullanılır. Bu sayede güç aktarımı daha etkili bir şekilde yapılır. Ayrıca bu şanzıman türünde vites küçültme ünitesi de bulunmaz. Araç verimliliğini ve konforunu baz alan bir şanzıman türü olmasından dolayı, vites geçişlerini minimum düzeyde hissettirir.
EDC Şanzıman Nedir? Nasıl Çalışır?
EDC şanzıman Efficient Dual Clutch kelimelerinin baş harflerinden meydana gelir ve Renault marka araçlarda kullanılır. DSG şanzımanlar gibi, EDC şanzımanlar da çift kavrama yaparlar. Otomatik modda, debriyaj varmış mantığıyla çalışan bu şanzıman türü, daha rahat ve hissedilmez vites geçişleri sağlar. EDC şanzımanlarda da hem manuel hem de otomatik kontrol seçenekleri bulunur.
Manuel Şanzıman Nedir?
Otomatik şanzımanlar her ne kadar giderek daha yaygın hale gelse de manuel şanzımanların halen daha lider olduğunu söylemek yanlış olmaz. Manuel şanzımanlı ya da manuel vitesli araçlarda otomatik herhangi bir geçiş olmaz ve vites geçişlerinin tamamen şoför tarafından kontrol edilmesi gerekir. Bu şanzıman türüne sahip araçların büyük bir kısmı 5 ya da 6 vitesli olur. Vites değiştirmek için debriyaj pedalı kullanılır. Diğer şanzıman türlerine kıyasla daha fazla dikkat ve deneyim gerektirir.
Şanzıman Yağı Nasıl Kontrol Edilir ve Değiştirilir?
Şanzıman yağ değişimi bir aracın verimli bir şekilde çalışmaya devam edebilmesi ve şanzıman ömrünün korunabilmesi için oldukça önemli. Bu yüzden de belirli aralıklarla yağın kontrol edilmesi ve değiştirilmesi önerilir. Şanzıman yağını kontrol etmek için araç düz bir zemine park edilir. Daha sonra kaput açılarak şanzıman yağı çubuğu bulunur. Çubuk çıkarılır ve bir bez ile temizlenir, sonrasında yeniden takılıp çıkarılır. Böylelikle yağ seviyesi görülebilir. Yağın açık renkli olmasına da dikkat edilmesi gerekir.
Eğer yağ seviyesi olması gerekenin altındaysa araç bir yağ değişim çukuruna alınır ya da kriko yardımı ile kaldırılır. Aracın altından eski yağ tamamen boşaltılır ve üstten yeni yağ eklenir. Bu sırada yağ filtresinin değiştirilmesi de önem arz eder.
Şanzıman Bozuksa Nasıl Anlaşılır?
Basit gözlemlerle bir aracın şanzımanında arıza olup olmadığı anlaşılabilir. Bozuk bir şanzımanın belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Sert vites geçişleri
- Vites geçişlerinde gecikmeler
- Vites topuzunun sürekli titremesi ve sıçraması
- Vites geçişlerinde sesler çıkması
- Aracın vites değişmeden önce gaz kesmesi
Şanzıman Ömrü Ne Kadardır?
Şanzımanların kullanım ömürleri, birçok etkene bağlı olarak değişiklik gösterir. Özellikle aracın iyi kullanılmış olması, bu etkenlerin başında yer alır. Temiz ve özenle kullanılmış bir araçta şanzımanlar 300 bin ila 350 bin kilometreyi görebilirler.
Şanzıman bakımı, yağ değişimi ve diğer şanzıman arızaları, araç kullanıcıları tarafından büyük bir stres kaynağı olarak görülür. Pek çok zorluğu bulunan bu süreç ile muhatap olmamak için Borlease üzerinden araç kiralama yapabilirsiniz. Bu sayede yalnızca araç kullanmanın keyfine varabilir, bakım ve onarım gibi yorucu ve masraflı süreçleri es geçebilirsiniz.
